Author: Svavar Kjarrval

Þegar ég hugsaði málin um samband ríkis og kirkju datt ég inn á þá línu að meta hvað kirkjan hefur en samfélög trúlausra hafa ekki. Orðið kirkja veitir auðvitað vísbendingu en það er samnefnari yfir tegund bygginga. Og hvað fer fram í þessum byggingum? Fólk hittist.

Einmitt, fólk hittist. Ein tökin sem kirkjan hefur á fólki er að hún er tengd við félagsstarfsemi. Þótt trúin sé ekki endilega drifkrafturinn á bakvið sumt af félagsstarfinu, sér fólk auðvitað að tilvera kirkjunnar tengist möguleika þeirra til þess að iðka félagsstarfið. Það er hins vegar ekki sá hluti sem færslan á að snúast um heldur félagslíf trúlausra.

Trúlausir hafa eitthvað félagslíf. Það er ekki eins og allir með tölu sitji heima og sötri kaffi hvert kvöld á meðan þeir horfa á trúleysismyndbönd á YouTube og setji linka á þau inn á Facebook. Þeir haga sér að miklu leiti eins og aðrir, nema að þeir eru trúlausir. En það vantar samt eitthvað upp á samstöðuna. Félög sem halda upp á trúleysi hafa hittinga og það er samstaða innan þeirra en það er gallinn. Samstaðan er að mestu leyti innan þeirra.

Einhver lausn þarf að vera á þessu en sú sem ég aðhyllist mest er að koma upp samstöðu óháð félögum, eða allavega í upphafi. Hins vegar væri ekki svo slæmt ef að félögin myndu opna arma sína og skipuleggja félagslega atburði sem almenningur hefur áhuga á. Þá á ég ekki við um fyrirlestra eða umræðufundi, heldur atburði þar sem umræðurnar væru aukaatriði og skemmtunin aðalatriðið. Dæmi um slíkt væri að fara í keilu, göngutúra, bíó og svo framvegis.

Þá er líka hægt að stofna óformlega eða formlega hópa trúleysingja sem hjálpa öðrum án þess að blanda trú í hjálpina. Hópar gætu stundað hjálparstarf innanlands eins og að hjálpa til við matarúthlutun á skipulögðum tíma, gengið um bjóðandi upp á faðmlög eða hvaðeina sem gæti hjálpað fólki líkamlega og/eða andlega. Kosturinn við það er að fólk hjálpar til og um leið er verið að sanna að trúað fólk er ekki eina fólkið sem getur það.

Félög sem viðhalda trúleysi eru að gera góða hluti þessa stundina en auðvitað mætti víkka starfsemina aðeins án þess að það kosti meira en smá fyrirhöfn. Þau mættu t.d. halda opna hittinga þar sem fólk í félaginu og trúlausir utan þeirra eru velkomnir. Siðmennt hefur gert það í einhvern tíma en hefur ekki verið nógu duglegt að láta vita af því. Það stendur samt til innan Siðmenntar að bæta úr því í vetur.

En auðvitað má alltaf gera betur en til þess þarf fleiri meðlimi í trúleysisfélög en með því er hægt að hafa fleiri hugmyndir á lofti. Þá þarf alltaf fleiri meðlimi með framkvæmdaþörf svo öll vinnan lendi ekki á litlum kjarna félagsmanna. Þeir sem eru trúlausir, prófið að taka að minnsta kosti einn hálftíma í hverri viku, eða jafnvel mánuði, sem þið tileinkið framför málstaðar trúleysingja á Íslandi.

Rétt í þessu var ég að kæra framkvæmd þjóðaratkvæðagreiðslunnar þann 20. október 2012 til landskjörstjórnar.

Kæra til landskjörstjórnar vegna framkvæmd þjóðaratkvæðagreiðslu 20. okt. 2012

Hins vegar er ég ekki að krefjast ógildingar kosninganna sbr. orð mín í kærunni. Þar að auki vildi ég kæra núna þann 18. október til að fólki væri ljóst að forsendur kærunnar hafi ekkert með úrslit atkvæðagreiðslunnar að gera, enda er það ómögulegt fyrir mig að vita úrslit þjóðaratkvæðagreiðslu sem fer ekki fram fyrr en eftir 2 daga.

Í gær fór ég á fund Stjórnarskrárfélagsins um Þjóðkirkjuna og stjórnarskrána. Á þeim fundi bar ég upp þá spurningu hvort núverandi kirkjuskipan ríkisins stæðist stjórnarskrá ef frumvarp stjórnlagaráðs yrði samþykkt. Því miður voru svörin sem gefin voru upp byggð á misskilningi sem enginn af svarendunum vissi af eða vildi vita af.

Í 19. gr. frumvarps stjórnlagaráðs stendur að „[í] lögum má kveða á um kirkjuskipan ríkisins“. Hins vegar er ljóst að þessi kirkjuskipan ríkisins getur ekki verið hver sem er og hún mætti sérstaklega ekki brjóta gegn ákvæðum stjórnarskrár. Pælingin mín var hvort núverandi kirkjuskipan myndi standast jafnræðisreglu frumvarpsins. Sé svo að hún geri það ekki, þá geta dómstólar dæmt svo að kirkjuskipan með trúfélagi í forréttindastöðu standist ekki stjórnarskrána (sbr. 2. mgr. 100 gr. frumvarpsins) og þar af leiðandi dæmd gegn stjórnarskrá og því ógild.

Á téðum fundi vísuðu allir svarendur á það að spurningunni hafi verið svarað 2007 og þá væntanlega að vísa í dóm Hæstaréttar í máli Ásatrúarfélagsins. Svarið stenst ekki rök þar sem dómurinn byggði á að staða þjóðkirkjunnar væri réttlæt með vísan í auknar skyldur hennar miðað við önnur trúfélög. Þær skyldur eru hins vegar með stoð í núgildandi stjórnarskrá um að Þjóðkirkjan sé þjóðkirkja á Íslandi og að ríkið skuli með tilliti til þess vernda hana og styðja. Sé frumvarp stjórnlagaráðs samþykkt óbreytt hefur Þjóðkirkjan engan beinan stjórnarskrárlegan stuðning né hefur ríkið engar skyldur til þess að vernda eða styðja slíka kirkju.

Slík setning skylda á hendur eins trúfélags stæðist alls ekki jafnræðisreglu stjórnarskrárinnar og geta dómstólar dæmt hana ólögmæta. Einhverjir gætu sagt að það sé í lagi þar sem um er að ræða ríkjandi ástand sem var leyft í fyrri stjórnarskrá. Slíka túlkun yrði þá einnig að beita á önnur landslög sem eru í gildi með öllu því óréttlæti sem þeim fylgja, en slíkt stæðist ekki skoðun og myndi alls ekki hvetja til breytinga eða afnámi ósanngjarnra laga.

Við skoðun á því hvort kirkjuskipan ríkisins stæðist stjórnarskrá, yrði að skoða hvernig aðstæðurnar væru ef þágildandi kirkjuskipan væri lögð fram sem ný kirkjuskipan. Með það að leiðarljósi gæti það varla staðist jafnræðisreglu stjórnarskrár ef Alþingi setti lög um að eitt ákveðið trúfélag, eða ákveðinn hópur trúfélaga, hefðu slíka forréttindastöðu.

Þessa grein má endurbirta að vild án endurgjalds með því skilyrði að hún sé birt í heild og ég sé látinn vita af birtingunni.

Eftir að hafa lesið fréttir um dómsmál Datacell gegn Valitor rakst ég á sjónarhorn sem mér þykir að fjölmiðlar hafi ekki fjallað betur um.

Í tilkynningu til Alþingis segir Valitor eftirfarandi:

VALITOR vill koma á framfæri að á umræddum fundi Allherjarnefndar í morgun voru einnig fulltrúar Kortaþjónustunnar ásamt þremur fulltrúum Teller, en Kortaþjónustan er umboðsaðili Teller AS á Íslandi. Fram hefur komið að Teller AS/Kortaþjónustan sá um að móttaka greiðslur fyrir Wikileaks sem nú hefur verið lokað fyrir. Við viljum því ítreka að VALITOR er ekki aðili að þessu máli.

Árni Þór Sigurðsson kemur fram með eftirfarandi vitnisburð á Facebook síðu sinni:

En fyrirtækin vildu ekki kannast við það þegar þau mættu fyrir þingnefnd, að þau ættu aðild að málinu og væru einungis að fylgja fyrirskipunum að utan og ætluðu sér alls ekki að taka þátt í því að brjóta lög hérlendis

Hins vegar segir í dómi héraðsdóms um skýrslu Viðars Þorkelssonar í málinu:

Viðar Þorkelsson, forstjóri stefnda, gaf skýrslu fyrir dómi.  Hann kvaðst ekki hafa komið að málum þegar gengið var frá samningi við stefnanda.  Hann sagði að WikiLeaks hefði leitað eftir samningi á árinu 2010, en beiðni þeirra hefði verið hafnað.  Hann sagði að umsókn væri metin eftir þeim upplýsingum sem þar kæmu fram.  Hér hafi komið í ljós að stefnandi hafi veitt þjónustu við fjársöfnun fyrir þriðja aðila.  Upplýsingar hafi því ekki verið réttar í umsókn.  Þess vegna hafi samningnum verið sagt upp.

Viðar kvaðst hafa talað í síma við starfsmann Visa í Evrópu, sem hefði sagt honum frá þessum færslum á WikiLeaks og bent á að Teller hefði sagt upp viðskiptum við DataCell vegna þess að kortasamtökin töldu viðskiptin ekki í samræmi við starfs­reglur þeirra.  Hann hafi þó ekki gefið honum bein fyrirmæli.

Hér er bullandi ósamræmi í yfirlýsingum. Fyrir dómi sagði forstjóri stefnda, Valitors hf., að hér væri að ræða um aðgerð að frumkvæði Valitors en Alþingi fékk á sínum tíma þá sögu að Valitor hafi eingöngu verið að framfylgja fyrirskipunum frá erlendum aðilum.

Mér þykir líklegra að fyrri útgáfan sé sú sanna en síðan hafi sögunni verið breytt vegna atburða sem gerðust á milli. Forstjóri Valitor hafi túlkað símtalið sem fyrirmæli og framkvæmt þau en síðan hafi erlendu aðilarnir ekki viljað kannast við það og því hafi hann breytt frásögninni. Síðan er þessi málsvörn afar lík Nuremberg vörninni sem var kollvarpað á sínum tíma í samnefndu dómsmáli.

Spurningin ætti þá frekar að endurspegla alvarleika málsins og orðast svo:
Laug Valitor að dómstólum?

Nú þegar væntanlegir forsetaframbjóðendur eru að koma sér á framfæri ákvað ég, sem einstaklingur á kjörskrá, að nefna hvers konar forseta ég myndi vilja sjá á Íslandi. Ef einhver frambjóðandi kemur fram sem ber þau einkenni sem ég vil í forseta, þá fær hann líklegast mitt atkvæði, ellegar mun ég skila auðu.

Ég vil forseta…

…sem verndar almenning frá ágangi stjórnvalda. Ef Alþingi samþykkir lög sem ganga inn á frelsi almennings vil ég að forsetinn neiti að skrifa undir þau, sama hversu lítilvæg frelsisskerðingin er. Þetta er eitt mikilvægasta hlutverk forseta sem hefur því miður verið of lítið beitt frá lýðveldisstofnun. Alþingi er ekki fullkomið og það þarf aðhald. Það er ekki nóg að treysta á dómstóla til að veita aðhald gegn Alþingi því oftast er skaðinn skeður þegar þeir loksins sjá að sér. Hvað er annars að því að koma í veg fyrir að eitthvað slæmt gerist í upphafi í stað þess að treysta á dómstóla til þess að hreinsa upp eftir löggjafar- og framkvæmdavaldið?

…sem skrifar ekki undir neitt sem gengur gegn almennri skynsemi eða lýðræði. Með öðrum orðum vil ég forseta sem er trúr sjálfum sér og skrifar ekki undir hluti nema þeir séu örugglega í samræmi við stjórnarskrá og við almenna skynsemi.

…sem er gagnrýninn á núverandi ferli og hefðir. Ekki fer ég að kjósa forseta sem skrifar undir allt hugsanalaust og lætur óréttlæti viðgangast bara því „það hefur verið þannig“. T.d. er hefð fyrir því að ríkisstjórnin þurfi að fá samþykki forseta til þess að geta lagt fram stjórnarfrumvörp eða stjórnartillögur en ég myndi vilja að forseti neiti að samþykkja slíkt ef þau ganga of mikið inn á frelsi almennings. Ríkisstjórnin gæti þá auðvitað lagt fram frumvörpin í nafni þingmannanna sem að henni standa ef hún vill að þau nái framgöngu á Alþingi.

Sumir myndu segja að þessar kröfur myndu kalla á pólítískan forseta en svo þarf ekki að vera. Það er munur á forseta sem rækir hlutverk sitt sem verndari almennings og forseta sem gerir hluti því ákveðin stjórnmálastefna segir að þeir verði að gera eitthvað með einum hætti eða öðrum. Í stuttu máli vil ég gagnrýninn forseta sem þorir að framkvæma.