Author: Svavar Kjarrval

Útvistun (outsourcing)

Þetta er nokkuð vinsælt í viðskiptaheiminum núna og hef ég tekið eftir kostum þess undanfarið. Útvistun snýst fyrst og fremst um að láta aðra sjá um eitthvað fyrir mann svo maður þurfi ekki að gera það sjálfur. Helsta ástæðan fyrir því að þetta er valið er til þess að minnka sitt eigið álag. Fræðilega séð er hægt að flokka þetta á ýmsa vegu en þar sem ég er ekki sérfræðingur í þessu mun ég ekki fara að gefa upp tæmandi lista.

Nokkrar tegundir útvistunar
Fyrsti flokkurinn sem ég hugsaði um var fyrirtækjaleg útvistun, þ.e. að fyrirtækið ræður önnur fyrirtæki eða verktaka til að sjá um hlutinn fyrir sig. Ábyrgðin er s.s. komin út fyrir fyrirtækið. Í raun og veru er erfitt að komast hjá því þar sem útvistun þarf ekki endilega að byggjast á því að fyrirtækið hafi frumkvæðið að því. Bara með því að kaupa venjulega hluti eins og skriffæri er fyrirtækið nú þegar búið að nýta sér útvistun þar sem annar aðili sér um að hanna og framleiða hlutina.

Annar flokkurinn er útvistun innan fyrirtækis, þ.e. fyrirtækið dreifir verkum yfir á marga hluta þess. Í stað þess að allar deildir sjái um starfsmannahald er einni þeirra falið að sjá um það hlutverk. Allar deildir sjá síðan um ákveðið hlutverk sem síðan skapar eina heild – fyrirtækið.

Þriðji flokkurinn er persónuleg útvistun. Í því tilviki er það persóna sem sér um að útvista. Einfalt dæmi um útvistun er að geyma peninga okkar í banka, kaupa í matinn eða kjósa. Í báðum tilvikum erum við að úthluta verkum til annarra sem sjá um allt umstangið í kringum það að framkvæma verkið.

Ástæður útvistunar
Útvistun er eitthvað sem er ekki hægt að komast hjá þar sem allt er hægt að flokka sem útvistun sem við gerum ekki sjálf. Við sem manneskjur getum einfaldlega ekki séð um öll málefni okkar persónulega vegna þekkingarskorts. Tíminn gæti verið til staðar en stundum getur þekkingarskorturinn valdið því að við einfaldlega verðum að útvista verkum.

Ein ástæðan er tímaskortur en þekkingin er til staðar. Stundum þarf að framkvæma margt á sama tíma sem er of erfitt eða ómögulegt fyrir einn aðila. Jafnvel þótt þekkingin sé til staðar er einfaldlega enginn tími til þess. Þetta á sérstaklega við þegar framkvæma þarf sama verkið á mörgum stöðum.

Önnur ástæðan til þess að útvista verki er bæði þekkingar- og tímaskortur. Sum málefni eru þannig að við getum einfaldlega ekki gert þau á mannsæmandi hátt og þar að auki gæti það tekið of langan tíma að sanka að sér nægilegri þekkingu til að gera hlutina á eigin vegum. Fínt dæmi um þetta er að setja tæki í viðgerð vegna þess að manneskjan kann ekki að gera við það. Hver og einn þarf að vega og meta hvort það sé fyrirhafnarinnar virði að sanka að þér nægri þekkingu til að gera það persónulega.

Þriðja ástæðan er sú að bæði þekkingin og tíminn gæti verið til staðar en það sé önnur ástæða fyrir því að við útvistum verkum. Ástæðurnar fyrir því gætu verið af persónulegum eða ópersónulegum toga. Sá sem þarf að gera verkið framkvæmir ekki verkið sjálfur af sálrænum ástæðum, t.d. þegar losna þarf við köngullær og viðkomandi er haldinn óstjórnlegri hræðslu við þær. Einnig geta ástæðurnar verið af lagalegum toga og má sem nefna dæmi einhver sem missir fjárræði og þarf að láta annan aðila sjá um þau fyrir sig.

Persónulegt dæmi
Fyrir nokkrum árum var ég með vefhýsingarþjónustu þar sem ég sá um að hýsa vefi fyrir annað fólk og sá um mestallt sjálfur. Því miður tók ég eftir því að ábyrgðartilfinningin mín var það sterk að ég hafði sífelldar áhyggjur af því hvort allt virkaði allt rétt og vel þótt þjónustan væri nokkuð stöðug. Þetta hélt áfram jafnvel eftir að ég hætti í þeim bransa en þó ekki í eins miklum mæli þar sem ég var einungis að hýsa fyrir sjálfan mig og vel valda aðila.

Sumarið 2008 tók ég afdrífaríka ákvörðun um að byrja að útvista hýsingunni. Tölvupóstinn flutti ég yfir á Google Apps og gat því loksins hætt að hafa áhyggjur af því hvort póstþjónninn væri uppi á öllum tímum. Fyrir vefhýsingar varð fyrirtækið 1984 ehf. fyrir valinu þar sem ég leigi sýndarvél hjá þeim. Þeir sjá síðan um að sýndarvélin sé í gangi og tengd við Internetið. Þótt ég beri ábyrgð á því að allt sé uppi innan sýndarvélarinnar er þó þungu fargi létt af mér. Fyrirtækið Pingdom sendir mér tilkynningar í tölvupósti ef vefirnir eru niðri hjá mér og treysti ég því að þjónustan þeirra tilkynni mér um niðritíma um leið og um hans er vart.

Í mínu dæmi er þekkingin og tíminn til staðar en ég myndi frekar vilja gera eitthvað annað við tímann en að hafa áhyggjur af uppitíma þessara þjónusta. Á sama tíma gæti ég sagt að tímaskortur ráði því að ég geti ekki gert það samtímis öðru því sem mig langar að gera. Satt að segja er bæði rétt og þar að auki eru þessar ástæður jafngildar.

Hvers vegna að útvista?
Ein helsta ástæðan er, að mínu mati, til þess að minnka áhyggjur og eigin ábyrgð. Sá sem tekur að sér verkið ber ábyrgð gagnvart þér að verkið sé framkvæmt á þann hátt sem þú getur undir eðlilegum kringumstæðum búist við. Þegar við kaupum vörur eða þjónustu erum við um leið að útvista öllu framleiðsluferlinu og flutningi hennar til seljanda hennar. Fyrirtækin keppast síðan um að auglýsa að það sem þeir selja uppfylli kröfur okkar sem við gerum til þeirra. Um leið eru þau að reyna að byggja upp traust svo við fáum þá tilfinningi að þau ábyrgist gæði þess sem þau eru að selja.

Mannfólkið getur bara lifað í takmarkaðan tíma og því er það nauðsynlegt að útvista stórum hluta lífs okkar til annarra svo við getum reynt að reynt að njóta þess tíma sem við höfum.

Niðurhalsstefna Símans og Vodafone

Eftir að ég rakst á ásakanir um að stefna Símans um erlent niðurhal væri fáránleg, þá gat ég ekki staðist það að skrifa um það. Að mínu mati er stefna Símans miklu betri en sú sem Vodafone er með.

1. Síminn núllstillir ekki niðurhalið um hver mánaðarmót
Vodafone er með þá stefnu að tölur um erlent niðurhal núllstillist um hver mánaðarmót en á móti er Síminn með þá stefnu að miða alltaf við seinustu 30 daga. Munurinn sem um ræðir felst í viðurlögunum ef viðskiptavinurinn fer yfir það takmark. Skýri það í öðrum lið.

2. Viðurlög ef farið er yfir takmörk í erlendu niðurhali
Hér er stór sanngirnismunur þar sem Síminn fær stóran plús fram yfir Vodafone. Hjá Símanum er hraði viðskiptavinar frá útlöndum lækkaður þar til niðurhalsmagn seinustu 30 daga er neðar en 40 GB. Aðra sögu er að segja um Vodafone. Þar er allt erlent niðurhal skorið niður. Viðskiptavinurinn fær ekkert aðgengi út fyrir landið þar til mánuðurinn er liðinn. Ímyndaðu þér ef þú ferð yfir takmarkið, jafnvel örlítið yfir það, þegar það eru margir dagar eftir af mánuðnum. Það er svo lítið af innlendu afþreyingarefni að það er alveg eins hægt að sleppa því að nota Internetið.

3. Af hverju stefna Símans er betri varðandi hraða til og frá útlöndum
Það sem Vodafone er að gera er að hver sem ætlar að nýta þessi inniföldu 40 GB (áður 80 GB) mun auðvitað niðurhala þeim á seinustu dögum mánaðarins. Þetta veldur því, séu nógu margir sem hugsa þannig, að erlend umferð verður miklu verri fyrir vikið þá dagana. Stefna Símans er að því leiti miklu betri þar sem hún hvetur viðskiptavinina til þess að viðhalda ákveðnu meðaltali á umferð þ.e. að umferð seinustu 30 daga fari ekki yfir 40 GB. Jafnvel þótt farið sé yfir 40 gígabætin mun umferð elsta dagsins í viðmiðinu hverfa og sé hún þá fyrir neðan takmarkið mun fullur hraði vera mögulegur þar til farið er yfir takmarkið aftur.

4. Stefna Símans er ekki fullkomin
Auðvitað er hún ekki gallalaus. Ef viðskiptavinurinn ákveður að niðurhala rosalega miklu frá útlöndum á einum degi mun kerfið ekki fyrirgefa það fyrr en sá dagur er farinn úr viðmiðinu. En samt er stefna Símans betri en hjá Vodafone að þessu leyti. Síminn klippir ekki algerlega á erlenda umferð eins og Vodafone gerir svo að það er vel hægt að niðurhala frá útlöndum á þessu tímabili. Ef viðskiptavinurinn nær í 40 gígabæti á fyrsta degi mánaðarins, hjá hvorum aðilanum væri betra að vera? Svarið er augljóslega „hjá Símanum“.

Þessi rantur nær ekki yfir aðra netþjónustuaðila en Símann og Vodafone. Það getur vel verið að einhverjir aðrir bjóði upp á betri kjör en rétt skal vera rétt.

Annáll 2008

Ýmislegt og ekkert hefur gerst fyrir mig á árinu 2008. Það versta er að maður er ekkert að skrifa niður árið jafnóðum sem orsakar að sumir hlutir eru ekki nefndir en eiga það svo sannarlega skilið. Einnig vil ég minnist á hluti sem eru svo sannarlega þess virði að rifja upp.

Istorrent málið
Ekki er hægt að komast hjá því að minnast á hið margumtalaða Istorrent mál sem ég er einna þekktastur fyrir. Málið hefur verið í gangi alveg frá því í nóvember 2007 og er því ekki enn lokið. Fyrsta umferð þess var í gangi þegar árið hófst og voru það rétthafasamtökin SMÁÍS, STEF, Framleiðendafélagið SÍK og Félag Hljómplötuframleiðenda (FHF) sem stefndu mér og fyrirtækinu sem ég stofnaði í kringum reksturinn.

Fyrsta krafa okkar var að vísa ætti málinu frá en kröfu okkar var hafnað í febrúarmánuði og hélt þá málið áfram. 11. mars var nokkuð viðburðarríkur dagur þar sem munnlegur málflutningur fór fram fyrir Héraðsdómi Reykjaness og stóð hann frá kl. 9 og til um 16:30. Þann 27. sama mánaðar átti að lesa upp úrskurð í málinu. Þetta var stóri dagurinn og bjóst ég við því að þarna væri ákveðið hvernig málið færi en í stað þess var ákveðið að vísa málinu frá. Það kom nokkuð á óvart en mér var létt. Ég vissi það frá upphafi að málið myndi enda hjá Hæstarétti svo ég vissi sömuleiðis að þessi úrskurður væri ekki lokaorðið.

Innan við viku síðar var úrskurðurinn kærður til Hæstaréttar þar sem niðurstöðunni var auðvitað mótmælt. Við studdum auðvitað niðurstöðuna í megindráttum og sendum auðvitað okkar eigin greinargerð. Síðan gerðist það 8. maí að Hæstiréttur ákvað að vísa málinu frá hvað varðar SMÁÍS, Framleiðendafélagið SÍK og FHF en kröfum STEF yrði hafnað. Þetta var stór sigur fyrir Istorrent og var ákveðið að opna skráardeilingahluta vefsins aðfaranótt 16. maí ef ekkert stæði því fyrir vegi. Snæbjörn Steingrímsson gaf út þá tilkynningu að rétthafarnir myndu þá sjálfir krefjast lögbanns í eigin nafni en ekkert varð úr því.

Hins vegar vissi ég frá upphafi að þeir gætu gefið út nýja stefnu í þessu tilviki og vildi því ekki vera að byggja upp miklar vonir innra með mér – allavega ekki fyrr en fresturinn væri örugglega liðinn. Undirbúningur fyrir opnun fór samt fram ef það myndi gerast að þeir myndu ekki gera neitt. Ætlunin var að framkvæma ýmsar breytingar sem myndi krefjast þess að vefurinn myndi verða niðri en það gekk ekki svo vel. Það var því bæði fagnaðarefni og vonbrigði þegar stefna kom frá STEF.

Tafir urðu á flutningi málsins vegna sumarfría en á þeim tíma árs er réttarkerfið rosalega hægvirkt. Við kröfðust aftur frávísunar á málinu og fór málflutningurinn fram 3. september. Peter Sunde hafði samband við mig og minntist á að hann yrði á landinu og það vildi svo til að hann hafði lausan tíma til að fylgjast með málflutningnum. Hann var einn af þeim fáu sem mættu en það gerði lítið til þar sem hópurinn fór síðan á Dominos og ræddi um ýmsa hluti yfir flatböku.

Þann 26. september náðist einhver árangur hvað Héraðsdóm Reykjaness varðaði. Málinu var vísað frá að hluta til en hún fólst í 4 orðum í einni kröfunni og síðan kröfunni um staðfestingu lögbannsins. Ákveðið var að kæra þá hluta úrskurðsins sem var ekki vísað frá en við vildum ekki gera það nema STEF kærði þann hluta sem vísað var frá. Til að gera langa sögu styttri vísaði Hæstiréttur kærunni okkar frá en dæmdi í kæru STEF. Hann vísaði þó „sambærilega vefsíðu“-kröfunni frá en krafan um staðfestingu lögbannsins ætti að vera tekin fyrir hjá héraðsdómi. Í fyrirtöku í nóvember var ákveðið að munnlegur málflutningur í málinu færi fram 7. janúar 2009.

Bónusvídeó
Þeir ákváðu að nýta sér það að ég væri þekktur og létu útvarpa auglýsingu í júní þar sem nafn mitt var notað. Það var gert án samráðs við mig en sumir héldu að ég hefði samþykkt notkun þeirra á nafninu mínu. Þótt auglýsingin fór fögrum orðum um mig innihélt hún samt lygi og vildi ég að þeir tækju hana úr umferð. Eigandi Bónusvídeó bauðst til að láta mig hafa tvær fríar spólur en ég afþakkaði. Auglýsingin var síðan tekin úr umferð skömmu síðar. Frétt um atburðinn var síðan birt í Fréttablaðinu.

Síðar um árið lét Bónusvídeó gera aðra auglýsingu með nafni mínu en hún var heldur ekki gerð í samráði við mig eins og hin auglýsingin. Þar sem auglýsingin innihélt ekki lygi ákvað ég að gera ekkert í því. Auk þess grunaði mig að hún myndi njóta meiri athygli ef ég gerði það (og niðurstaðan væri álík Streisand Effect).

Dauðsföll
Stuttu eftir að auglýsingin frá Bónusvídeó var tekin úr loftinu gerðist sá sorglegi atburður að amma mín í föðurætt dó eftir langvær veikindi. Verð að játa það að jarðarförin var mjög sorgleg en ég var samt ánægður með það að þjáningum hennar væri lokið.

Skólaganga
Ég fór aftur í skólann í ágúst eftir að hafa tekið mér frí á vorönninni. Það mætti segja að sú önn hafi valdið því að ég hafi orðið að vera mikið meira upp í skóla en undanfarnar annir. Orsökin var sú að sumir kennararnir höguðu náminu þannig að það væri umfangsmeira en námsskipulagið gerði ráð fyrir. Þá voru margir nemendur í vandræðum með að anna álaginu og í framhaldi kvartana ákváðu kennararnir að minnka umfangið verulega. Það var þó ekki beint frí þar sem hinir kennararnir settu skiladaga á stórum verkefnum með stuttu millibili. Prófatímabilið hafi því verið frí í samanburði við það sem undan var. Niðurstaða hennar var sú að ég náði öllum áföngunum. Þá er að sjá hvað mun gerast á næstu önn.

Tanntakan
Einn sársaukafyllsti atburður lífs mín (til þessa) gerðist þann 26. ágúst en þá var vinstri endajaxlinn minn á neðri góm tekinn. Þar sem hluti af tönninni var undir þeirri næstu tók aðgerðin lengri tíma en áætlað var Þessar 50 mínútur sem aðgerðin tók voru mjög sársaukafullar og nefndi tannlæknirinn jafnval það að þetta væri ein erfiðasta tönn sem hann hefði þurft að taka út. Það kom mér á óvart að hann skuli hafa skrifað á mig pensillín en engin verkjalyf. Sem betur fer fékk ég verkjalyf heima sem höfðu samt því miður takmarkað gagn. Næstu daga hafði ég mjög litla lyst á mat en ef ég borðaði eitthvað, þá varð það að vera mjög mjúkt.

Kreppan
Fáir Íslendingar hafa ekki heyrt um slæma efnahagsástandið sem hafa dunið yfir í þjóðfélaginu. Sem betur fer var ég ekki með nein bankalán en féð hjá mér var samt sem áður af skornum skammti. Því ákvað ég í nóvember að taka á í fjármálunum og setja mér stefnu. Stefnan byggðist á því að skera á allt sem ég taldi óþarfa og stofna ekki til nýrra útgjalda ef ég gæti forðast þau.

Stjórnsýslukæra
Eftir að hafa sent inn beiðni um endurtöku í janúar og beðið án þess að fá svar, ákvað ég að senda inn stjórnsýslukæru. Hún var samin yfir margra mánaða tímabil þar sem ég lét ekki verða af því að senda hana inn. Í desember ákvað ég þó að láta til skarar skríða og gerði eitthvað í því. Fékk ég síðar bréf um að ráðuneytið teldi sig ekki hafa heimild til að skipa nefndinni fyrir en sendi samt áminningu til hennar. Ég á enn eftir að taka ákvörðun hvort ég eigi að ýta á eftir málinu á þessu stigi.

Önnur dauðsföll
Á árinu dóu því miður einstaklingar sem voru merkilegir í mínum augum. Læt ég mér nægja að tengja inn á Wikipedia síður um þá ásamt því að nefna í stuttu máli hvað þeir gerðu.
Gary Gygax – dó 4. mars – Þekktastur fyrir sinn þátt í hönnun Dungeons & Dragons spilanna. Mörg spil eiga uppruna að rekja til „D&D“.
George Carlin – dó 22. júní – Uppistandari sem var óhræddur við að nota þau orð sem hann lysti.
Horst Tappert – dó 13. desember – Horfði mikið á sjónvarpsþættina Derrick áður fyrr en hann lék samnefndan rannsóknarlögreglumann.
Robert James Fischer – dó 17. janúar – Fyrrverandi heimsmeistari í skák.

Áríð í heild
Hægt er að líkja bróðurhluta ársins 2008 við berfættan dans á þyrnirósum. Slæm reynsla getur samt einnig verið góð reynsla vegna lærdómsins sem við fáum út úr henni. Get þó ekki neitað því að það hafa ánægjulegir hlutir gerst yfir árið og er ég þakklátur fyrir það. Einhver þróun hefur átt sér stað í mínu lífi og er ég ánægður með að þær breytingar hafi átt sér stað. Skrefið er ekki fullstigið en ég vonast til þess að ganga lengra í þeim breytingum á nýju ári.

Næsta árið
Þetta er varla hluti af annálnum en það væri hægt að líta til baka og bera saman spá mína við raunverulega atburði ársins. Ég sé fyrir mér að úrskurður í Istorrent málinu muni líta dagsins ljós um mánaðarmótin janúar/febrúar (vika til eða frá) sem mun síðan vera kærður til Hæstaréttar (hver sem niðurstaðan verður). Ætli það taki ekki Hæstarétt 1-2 mánuði að komast að niðurstöðu svo hún ætti að vera birt í mars eða byrjun apríl. Ætla ekki að spá um niðurstöðuna á þessu stigi en ég vonast eftir sigri. Hef ekki ákveðið mig hvort ég opni Istorrent aftur ef sigur næst en það fer fyrst og fremst eftir niðurstöðu málsins og tíðarandanum.

Það er grafið djúpt í stein að ég mun taka vorönnina á tölvunarfræðibraut í Háskólanum í Reykjavík. Sumarið mun fara í að vinna en ekki liggur fyrir hvar eða við hvað ég mun vinna. Í ágúst mun ég hefja þriðja og síðasta árið mitt á tölvunarfræðibraut. Þegar líður á sumarið og út árið mun ég líklegast vinna í gæluverkefnum eftir því sem tími gefst til. Vonandi mun 2009 ganga betur en 2008.

Stjórnsýslukæra

Eftir um 10 mánaða töf á afgreiðslu beiðni minnar um endurupptöku máls míns hjá mannanafnanefnd fékk ég endanlega nóg og sendi ég inn stjórnsýslukæru til dóms- og kirkjumálaráðuneytisins vegna tafanna. Það lítur út fyrir það að nefndin hafi ætlað að kæfa málið með þögninni einni. Málið snýst um beiðni mína til að mega bera millinafnið Kjarrval en því var hafnað áður því það átti að vera of líkt ættarnafninu Kjarval.

Í lok janúar 2007 sendi ég inn beiðni um endurupptöku málsins þar sem ég mótmælti forsendum úrskurðarins en nefndin hefur enn ekki svarað mér. Hún virðist vera aðgerðalaus í málinu og hvorki hún eða ráðuneytið hafa haft samband til að útskýra hvað hafi tafið úrskurðinn eða hvenær hans sé að vænta. Þann 5. desember sl. ákvað ég að senda inn stjórnsýslukæru til að ýta á eftir málinu.

Hér eru umrædd skjöl:
Beiðni um endurupptöku máls 51/2007 hjá mannanafnanefnd
Stjórnsýslukæra varðandi mál 51/2007 hjá mannanafnanefnd

Aðhald í fjármálum

Jafnvel þótt útgjöldin mín séu fá yfir mánuðinn má þar enn finna óþarfa. Því miður er ég ekki í vinnu vegna skólagöngu minnar. Nú bætist við hið slæma efnahagsástand og því mikilvægt fyrir mig að sýna meira aðhald í fjármálum en áður. Því hef ég tekið eftirfarandi ákvörðun sem gildir þar til fjármálin mín batna:

„Ég, Svavar Kjarrval, hef ákveðið að stofna ekki til nýrra útgjalda ef ég get forðast þau. Einnig mun ég ítrekað leita leiða til að fækka útgjaldaliðum eins og kostur er og leita ódýrari leiða til að ná sömu markmiðum ef ég þarf að annað borð að greiða fyrir eitthvað.“

Í framhaldi af þessu mun ég skila debetkortinu mínu í bankann á næstu dögum. Þó mun ég halda kreditkortinu upp á það ef eitthvað kemur upp á.

—

Einnig hef ég furðað mig yfir því að fólk hafi tekið hin svokölluðu myntkörfulán þegar íslenska krónan var sterk gagnvart þeim gjaldmiðli. Það er varla verri tími til að taka lán í erlendum gjaldmiðli. Tökum dæmi…

Siggi tekur 10 evru lán hjá Jóni og gengið á evrunni á þeim tíma er 50 krónur á móti hverri evru. Til einföldunar gerum við ráð fyrir því að myntbreytingin sé ókeypis og það séu engin önnur gjöld tengd láninu eins og lántökugjöld eða vextir. Jóni er nákvæmlega sama um gengi krónunnar og vill bara fá 10 evrurnar til baka. Siggi þarf samt að nota lánið til að greiða fjárhæð í íslenskum krónum og þarf því að taka lánspeninginn og breyta fyrst í íslenskar krónur. Nú hækkar evran gagnvart íslensku krónunni og er hver evra jafngild 100 krónum. Þetta veldur því að Siggi þarf að umbreyta 1000 krónum í evrur til að greiða Jóni. Upphæðin hefði auðvitað verið hærra ef við tökum vexti og önnur gjöld með í dæmið.

Rétti tíminn til að taka lán er þegar íslenska krónan er veik gagnvart gjaldmiðlinum. Ef þetta hefði verið öfugt í dæminu á undan hefði Siggi eingöngu þurft að borga 500 krónur til baka þegar hann fékk lán að jafngildi 1000 króna að þávirði. Því miður er erfiðara að fá slík lán á þeim tímum en þau eru talsvert hagstæðari gagnvart lántakandum ef íslenska krónan styrkist gagnvart þeim gjaldmiðli síðar. Af þessari ástæðu skil ég bara ekki af hverju maður er að heyra af því að fjármálaráðgjafar hafi verið að mæla með slíkum lánum þegar krónan var sterk.

Fyrirvari: Ég er ekki lærður viðskiptafræðingur eða með aðrar tengdar gráður. Hverjar aðstæður eru öðruvísi svo ég mun hvorki bera ábyrgð á því hvernig fólk fer eftir þessum ráðgjöf minni eða afleiðingum þess.

Tanntaka

Um hádegisbilið fór ég til tannlæknis og átti að taka úr mér neðri endajaxlinn til vinstri. Daginn áður sagði tannsi við mig að aðgerðin ætti bara að taka í mesta lagi um 30 mínútur svo ég var ekki að búast við því að þetta væri mikið mál. Áður en ég gerði það fór ég á Subway þar sem mig grunaði að ég mætti ekki borða í smá tíma en vildi vera viss. Eftir aðgerðina var ég mjög þakklátur fyrir að hafa borðað áður.

Aðgerðin hófst á því að ég settist í stólinn sem var hallaður aftur. Það tók síðan enga stund fyrir tannsa að grípa í sprautuna, stinga í tannholdið og sprauta deyfingarlyfinu – á þrem stöðum. Þá grunaði mig að aðgerðin yrði nær sársaukalaus þar sem staðurinn væri deyfður í klessu en ég hafði svo rangt fyrir mér. Það sem ég þurfi að þola var bor, sogrör, töng og ýmis önnur tól. Aðgerðin var svo sársaukafull að ég hefði ekki viljað ímynda mér hana án deyfingarinnar. Það sem átti að taka minna en hálftíma endaði svo í 50 mínútum og var ég bara glaður með að þessum parti er lokið. Fyrir aðgerðina óskaði ég eftir því að eiga tönnina en hún var í mörgum molum svo ég var ekkert að ýta frekar eftir því. Tannlæknirinn nefndi síðan að þetta hefði verið ein erfiðasta tönn sem hann hefur þurft að taka út.

Nú þarf ég að taka tvær töflur af pensillíni á 8 klst. fresti. Kjálkinn minn er aumur, það blæðir enn þar sem tönnin var tekin og verkjalyf virka í of stuttan tíma. Sem betur fer er munnurinn ekki eins daufur og fyrr í dag. Þegar ég fór aftur í skólann eftir aðgerðina var ég mjög veiklulegur og nennti ekki að gera mikið vegna sársauka. Þetta þýðir að á næstu dögum er ráðlagt að pirra mig ekki. Líðan mín er s.s. langt frá því að vera fullkomin. Ef ég mun hafa lyst á einhverjum mat mun ég ekki láta neitt annað upp í mig nema það sé mjúkt og þurfi ekki að tyggja mikið. Það var jafnvel sársaukafullt að borða mjúka dósaspaghettíið sem var í kvöldmatinn. Vonandi verður kjálkinn betri á næstu dögum svo ég geti borðað almennilegri mat…

„Tölvufíkn“

Einhverra hluta vegna fer reglulega í gang umræða um svokallaða tölvufíkn og þá sérstaklega tölvufíkn barna og unglinga (sem ég mun vísa til sameiginlega sem barna). Eins og önnur fíkn á þessi tölvufíkn rætur að rekja til þess vanda að barnið sé háð tölvunni það mikið að það hafi slæm áhrif á lifnaðarhætti þess. Aukist fíknin gæti hún orðið til þess að barnið vanræki grunnþarfir sínar eins og að borða, sofa eða álíka mikilvæga hluti.

Hugtakið tölvufíkn er tiltölulega nýtt í sjálfu sér og því er ekki búið að skilgreina það með fullnægjandi hætti. Hætta er því á að fólk haldi að aðrir séu haldnir tölvufíkn þótt það þurfi ekki að vera málið. Það er mjög algengt að fólk túlki hin svokölluðu einkenni afar vítt og haldi að þau eigi við sjálft sig eða einhvern annan. Einnig er hætta á að fólk misskilji aðstæðurnar vegna ákveðinna fordóma sem það býr við vegna tölvunotkunar.

Áður en fólk fer að oftúlka einkenni þarf alltaf að skoða einkennin með gagnrýni í huga. Ef einhver einkennana felast í líkamlegum sársauka væri það betri nýting á fjármunum að gera tilraun til að leysa það vandamál en að sækja tíma hjá sálfræðingi. Varðandi andleg einkenni væri ekki svo vitlaust að reyna að skoða lausnir á þeim á eigin vegum en þó með bakhjarli sem er tilbúinn til að aðstoða mann ef manni bregður af leið.

Sumir sálfræðingar myndu einfaldlega ráðleggja foreldrum þeirra barna sem eiga þegar við tölvufíkn að stríða að aftengja bara tölvuna og láta barnið „frelsast“. Í þeim tilvikum tel ég betra að hætta að sækja tíma hjá þeim sálfræðingi eða leita til einhvers annars. Það er engin trygging að barnið muni losna við fíknina ef það yrði í raun framkvæmt. Það eru margar aðrir leiðir til að komast í tölvur og gæti þetta bara endað á því að barnið ver tíma sínum annars staðar þar sem það kemst í tölvur. Þegar barnið flytur út gæti það alveg lent í sama farinu og mun ekki „njóta“ eins mikillar aðstoðar foreldra sinna þar sem þau hafa ekki eins mikil völd til að framfylgja tölvubanninu.

Annað sem ég hef tekið eftir er að ein algengasta aðferðin til að takmarka notkun barna á tölvum er að takmarka tímann sem hvert barn ver í tölvunni. Þegar ég heyri þetta hugsa ég alltaf til kommúnismans þar sem allt var skammtað og enginn fékk meira. Þá hugsa ég lengra og þá um hversu áhrifarík þessi aðferð er og hvort hún sé eitthvað sem hægt er að mæla með. Fræðilega séð getur hún virkað en það færi eftir því hvernig henni er beitt og hversu langt er gengið við að framfylgja henni. Bæði þessi atriði fara eftir uppeldinu á því heimili og nánasta umhverfi.

Meðferðarúrræði
* Barnið þarf að meðtaka að um fíkn sé að ræða áður en ráðist er á vandann.
– Það mun vera opnara fyrir frekari meðferðarúrræðum og mun sjá tilgang þeirra. Sé það ekki gert mun sálræna fíknin aldrei hverfa og fara frekar í dvala. Barnið mun þrá mikla tölvunotkun innst með sér en gera lítið til að tjá sig um það. Einhverjir munu hafa nægan viljastyrkt til að standast freistingarnar en það er ekki einfalt.

* Gerið lista yfir þau einkenni sem af fíkninni hlýst, bæði jákvæð og slæm, í samráði við barnið.
– Listinn þarf að vera sem ítarlegastur svo hægt sé að takast á við hvert atriði og leysa það. Ekki búast við því að finna bestu lausnina fyrir hvert atriði. Róm var ekki byggð á einum degi svo ekki búast við skjótum árangri.

* Ekki koma algerlega í veg fyrir tölvunotkun barnsins.
– Fráhvarfseinkenni myndast fyrst og fremst vegna snöggrar aftengingar. Það er fyrir bestu að koma í veg fyrir þau. Þráin mun bara safnast upp á tímabilinu þar til barnið fær skyndilega nóg og er tilbúið til að ganga lengra en áður til að uppfylla þörfina. Sé ekki farið gætilega í sakirnar er mögulegt að barnið vinni sér inn enn verri fíkn og verði verra statt.

* Ef það eru líkamleg einkenni vegna fíkninnar er gott að gera tilraun til að leysa þau.
– Verki í tengslum við tölvunotkun má leysa með því að bæta aðstöðuna sem barnið er í við tölvuna. Verki í úlnliðum eða í baki er hægt að bæta úr með réttri líkamsstöðu við tölvuna. Það eru til mörg ráð til að leysa úr líkamlegum einkennum, það þarf eingöngu að spyrja réttan aðila.

* Þau einkenni sem felast í gleymsku eða vanrækslu (andleg einkenni) eru leysanleg án aðstoðar sálfræðings.
– Í staðinn fyrir að klippa alveg á tölvunotkunina og líta á hana sem einu orsök vandamálanna ætti frekar að vinna í því að ráðast á gleymskuna og vanræksluna án þess að setja áherslu á að minnka tölvunotkun. Þar sem barnið er þegar í tölvunni er mögulegt að finna forrit sem minnir barnið á þær skyldur sem það þarf að gera. Þegar barnið hefur viðurkennt að þetta sé vandamál ætti það að vera gjarnara á að framkvæma í samræmi við þær ábendingar sem það fær. Til að koma í veg fyrir að barnið sé of upptekið um kvöldmatarleytið til að borða er hægt að passa að barnið geri ekki neitt í tölvunni sem það getur ekki horfið frá án fyrirvara.

* Takmarkið þörf barnsins á tölvunni og Internetinu.
– Það getur verið frábært að fá heimaverkefnin sín í tölvupósti eða á Internetinu en það er meðal þeirra ástæða sem barnið réttlætir tölvunotkun sína. Eitt og sér er þetta saklaust en sameinað öðrum ástæðum getur þetta styrkt þá áráttu að vera meira í tölvunni. Ef hægt er að finna leið til að draga úr þörfinni með því að fækka ástæðum eða draga úr þeim væri fræðilega séð hægt að minnka tölvuþörfina. Passa þarf þó vel að fylla upp í þann tíma sem sparaðist með einhverjum ótölvutengdu svo barnið finni einfaldlega ekki eitthvað annað í staðinn. Þær stundir sem barnið „hefur ekkert að gera í tölvunni“ fela í sér kjörið tækifæri til að finna einhverja ótölvutengda afþreyingu þar sem það er miklu móttækilegra fyrir uppástungum. Þar að auki ýtir það undir þá hugmynd að það er hægt að gera skemmtilega hluti án þess að vera í tölvunni.

* Leysa þarf úr þessum svokallaða vanda með barninu en ekki gegn því.
– Vilji barnsins til að leysa vandamálið skiptir öllu og erfiðara að leysa það eftir því sem mótstaðan er meiri. Áherslan ætti ekki að vera sú að minnka tölvunotkunina, heldur passa að aðrir hlutir líði ekki fyrir það. Gera þarf þó greinarmun á því hvort barnið hefði hvort sem er ekki gert það sem á að gera. Ef barnið vill ekki heimsækja ákveðinn ættingja á ekki að líta á það sjálfkrafa sem orsök tölvufíknar.

* Ef barnið hefur lítið annað að gera en að vera í tölvunni, finnið eitthvað skemmtilegt.
– Það er mikilvægt að barnið sé ánægt þær stundir sem það er frá tölvunni. Ef það fer frá tölvunni, sem það skemmtir sér í, og yfir í eitthvað leiðinlegt mun það ekki sjá árangur eða tilgang í minnkandi tölvunotkun. Það er allavega ekki hvetjandi að hugsa til þess að maður sé að gera líf sitt leiðinlegra. Barnið má ekki halda að það sé að stuðla að leiðinlegra lífi með því að minnka tölvuveru sína. Það gæti tekið einhverjar misheppnaðar tilraunir til að finna eitthvað sem barnið vill frekar gera en að hanga í tölvunni en það skiptir máli að gefast ekki upp. Ekki öllum börnum finnst skemmtilegt að vera sífellt með sömu manneskjunni svo að samvera þess með öðru fólki ætti einnig að vera fjölbreytt.

* Agi skiptir máli og að kunna sér hóf.
– Þegar um fíkni er að ræða borgar sig aldrei að neita sér algerlega um það sem maður er háður. Ef það er gert eru komin sama orsök og um aftengingu væri að ræða með viðeigandi fráhvarfseinkennum. Þeir sem hafa síðan ekki viljastyrkinn til að framfylgja „banninu“ og vilja ekki láta aðra verða fyrir vonbrigðum gætu jafnvel reynt að fela það fyrir þeim nánustu. Réttara væri að minnka notkunina í samráði við þá sem maður þekkir en ekki hætta henni að fullu. Þótt maður hafi verið háður einhverju á maður ekki að skammast sín fyrir það að neyta hlutarins í hófi.

—

Áður en farið er út í meðferð gegn „tölvufíkn“ þarf samt að íhuga nokkur atriði. Er tölvunotkun verri en önnur afþreying? Foreldrar hvetja börnin sín oft til að lesa bækur, spila spil og þesskonar hluti. Þegar hin svokölluðu einkenni eru lesin má alveg finna að þau eiga við ýmsa „heilbrigða leiki“ og útiveru. Ég hef alveg lent í því að leika mér úti þegar ég var ungur þegar foreldrarnir hafa kallað mig í mat og beðið foreldrana um að „bíða aðeins“. Á það sama ekki við um tölvunotkun? Ef litið er yfir sum „einkenni“ tölvufíknar er léttilega hægt að yfirfæra það á „heilbrigt líferni“.

Sumir hafa áhuga á fótbolta, sumir hafa áhuga á skák og sumir hafa áhuga á tölvum. Þeir sem komast langt á sínu áhugasviði hafa það sameiginlegt að hafa varið óvenjulega miklum tíma í að æfa sig og verða betri. Kosturinn og ókosturinn við tölvunotkun er hvað hún er fjölbreytt. Þeir sem hafa vítt áhugasvið geta því fundið margt áhugavert við það eitt að nota tölvuna. Sumir hunsa fjölbreytileika tölvunnar og halda því að tölvunotendur séu bara að framkvæma einhæfa afþreyingu.

Ekki öll tölvunotkun kveikir eða þjálfar huga þeirra sem nota þær. Til þess þarf hún að reyna á mann. Leikir geta alveg þjálfað fólk á mörgum sviðum en það er eingöngu á meðan þeir reyna á þau. Það er hægt að finna margt skapandi og þjálfandi í flestöllu sem við kemur tölvum, það þarf bara að finna það sem er við hæfi hvers og eins.

Fólk sér tölvunotendur almennt sem eitthvað ófélagslynt fólk sem hefur engin samskipti við neina nema tölvuna. Í raun er möguleiki á að þessir sömu aðilar séu að viðhalda samskiptum við talsvert fleiri en venjuleg manneskja gerir á hverjum degi. Það getur verið fjölbreytt félagslíf á Internetinu og á helst ekki að horfa framhjá þeirri staðreynd. Þessir sömu einstaklingar þurfa samt bara smá hjálp í að þjálfa sig fyrir samskipti í „alvöru lífinu“ (e. „real life“) og þeir ættu ekkert að vera mikið verri en venjulegt fólk eftir smá aðlögunartíma.

Að lokum þarf maður einnig að hugsa um framtíðina. Hvort sem okkur líkar betur eða verr, þá er tækninni að fara fram og er hún að ráðast inn á flest svið. Flestöll störf munu þá vera innt af hendi með aðstoð tækninnar sem gerir hana meira og meira ómissandi. Eru áhyggjur okkar af „of mikilli“ tölvunotkun ekki bara hræðsla við þá óumflýjanlegu framtíð sem við eigum eftir að upplifa að áhrif tækninnar eru að aukast? Að neita því væri eins og að halda því fram að galdrar sjái til þess að bílar komist af stað. Einhverjir verða að vera bakvið þessar uppfinningar og þær verða til vegna fólks sem hefur þekkinguna til að búa þær til.

Dauðsföll í ættinni

Eftir langa baráttu við veikindi lést amma mín í föðurætt, Helga Haraldsdóttir, í morgun. Ég verð að játa að ég hafði ekki hitt hana rosalega oft og sé ég hálfpartinn eftir því núna. Það er gott að vita að hún er ekki lengur að þjást vegna veikinda sinna en reynt var eftir bestu getu að gera seinustu daga hennar sársaukalausa og held ég að það hafi tekist bara ágætlega.

Dauði hennar kemur degi eftir lát afabróður míns í móðurætt, Hilmars, sem ég hafði eingöngu hitt einu sinni. Því miður veit ég ekki meira um aðdragandann.

Á tímum eins og þessum er maður alltaf minntur á sína eigin framtíð og að á endanum mun maður lenda í sömu örlögum. En ef maður lítur á björtu hliðarnar, þá heldur lífið áfram og maður verður að sætta sig við það. Það er lítið hægt að gera til að hindra það.

Ég og Bónusvideo

Einhver útvarpsauglýsing er í gangi þessa dagana frá Bónusvídeó sem ég er bendlaður við. Því miður hef ég ekki heyrt auglýsinguna með eigin eyrum en hef fengið senda nokkra texta sem eiga að vera úr henni. Þeir eru nokkuð mismunandi en þeir gefa til kynna að minni fólks er ekki fullkomið. Þetta eru útgáfurnar (leiðrétti stafsetningu þar sem við átti):

1. „Svavar Lúthersson á torrent.is nær í sínar myndir á bónusvideó.is…“
2. „Svavar Lúthersson á torrent.is nær í myndirnar sínar löglega á bónusvideo.is enda topp náungi.“
3. „Svavar Lúthersson hjá Istorrent leigir myndirnar sínar löglega á bónusvideo enda topp náungi.“

Hver sem útgáfan var, þá frétti ég fyrst af þessari auglýsingu í dag enda var ég ekkert með í ráðum við gerð hennar. Einnig kannast ég ekki við að Bónusvídeó eða einhver annar hafi nokkurn tímann haft samband við mig til að fá að nota mig eða nafn mitt í auglýsingum.

Áður en ég spái mikið meira í þetta ætla ég fyrst að hafa samband við Bónusvídeó og heyra hvað þeir hafa að segja um málið.

——

Viðbót 24. júní 2008
Eftir að hafa kynnt skoðun mína við eiganda Bónusvídeó er auglýsingin ekki lengur í birtingu. Hann var almennilegur og þakka ég fyrir það. Að hans sögn fengu þeir góð viðbrögð frá almenningi í tengslum við auglýsinguna en rétthafasamtökin virtust ekki fylgja þeim straumi. Þá fékk ég í hendur hljóðskrá með auglýsingunni og ætti þetta því að vera réttur texti:

„Svavar Lúthersson á torrent.is nær í myndirnar sínar löglega á bónusvídeó.is, enda topp maður. Bónusvídeó.is.“

Því miður var ‘th’-ið í Lúthersson borið fram sem ‘þ’ en réttur framburður er þannig að áherslan er sett á t-ið og h-ið aðskilið en ekki saman. Mætti því segja að framburður þess gæti þýskra áhrifa. Á sömu nótum er Neanderthal komið úr þýsku og gildir það sama um ‘th’-ið í því heiti en grunsamlega margir bera þetta fram sem ‘þ’-hljóð.

Mótmæli mín við birtingu þessarar auglýsingu snúast ekki um rétt til greiðslu fyrir notkun nafnsins. Ég hef aldrei náð í myndir frá bónusvideo.is eða leigt þær með hjálp þeirrar vefsíðu. Mér þykir rangt að ég sé bendlaðir við að gera eitthvað sem ég hef ekki gert (enn þá). Ef nafn mitt er notað á opinberan hátt er rétt að almenningur geti treyst því að um sé að ræða sanna atburði og mína raunverulegu skoðun.

Þar sem auglýsingin er ekki lengur í birtingu og ég get ekki séð neinn skaða vegna hennar þessa stundina, þá sé ég enga ástæðu til að aðhafast neitt frekar í málinu.

Frumvarp um breytingar á fjarskiptalögum

Fyrr í dag var lagt fram stjórnarfrumvarp um breytingar á lögum um fjarskipti í þingmáli 523. Sumar breytingarnar eiga rætur að liggja til athugasemda minna sem ég kom á framfæri við Póst- og fjarskiptastofnun. Eftir að hafa séð úrskurð úrskurðarnefndar fjarskiptamála sem kveðinn var upp um sundurliðun símtala fór ég fram á við Vodafone að fá sundurliðun á farsímareikningnum mínum senda í sjálfkrafa í hverjum mánuði án endurgjalds. Var mér bent á af Vodafone að sá réttur fylgdi einungis reikningum fyrir talsímaþjónustu en farsímaþjónusta telst ekki til talsímaþjónustu skv. lögum um fjarskipti. Í framhaldi af því sendi ég kvörtun til PFS um að neytendavernd fyrir farsímaþjónustu væri lakari en fyrir talsímaþjónustu og fékk ég það svar að verið væri að vinna í að bæta úr málinu og frumvarp væri í skoðun hjá samgönguráðherra. Ávöxtun þessarar kvörtunar varð því að þessu frumvarpi eða allavega neytendaverndarhluta þess.

Þau atriði í frumvarpinu sem hægt er að rekja beint til þessarar kvörtunar er í 5. -9. gr. þess. Í athugasemdum frumvarpsins má finna þessi orð:
„Notendur farsímaþjónustu njóti, eins og unnt er, sömu neytendaverndar og notendur talsímaþjónustu.
 Í þeim tilgangi að ná fram öflugri neytendavernd og tryggja frekari samkeppni á fjarskiptamarkaði er lagt til að gildissvið helstu ákvæða laganna þar sem kveðið er á um talsímaþjónustu verði víkkað út svo að lögin nái jafnt yfir tal- og farsímaþjónustu.“

Þótt ég sé auðvitað ánægður með að PFS hafi tekið kvörtun mína gilda, þýðir ekki að ég sé með öllu sáttur við þær tillögur sem gerðar eru. T.d. er tekið fram að sundurliðun reikninga fyrir farsímanotkun verði þó ekki gjaldfrjáls og á ég erfitt með að skilja ástæðu þess að slík réttindabót sé ekki framkvæmd. Finnst mér að notendur farsímaþjónustu eigi að hafa jafnan rétt á við notendur talsímaþjónustu til að fá gjaldfrjálsa sundurliðun reikninga.

Stundum borgar sig að kvarta í stjórnvöldum.