Category: Stjórnmál

Eyðsla skattfés og Feministafélag Íslands

Enn og aftur er Feministafélag Íslands (FÍ) og undirlægjur þeirra að stuðla að eyðslu skattfés í eitthvað sem skilar litlu. Að auki er um óþarfa tímaeyðslu að ræða þar sem átakið mun án efa tefja frekari vinnslu á rannsóknarskýrslunni.

Fyrir nokkrum dögum var Katrín Anna Guðmundsdóttir, fyrrverandi formaður (hah!) félagsins ráðin til fjármálaráðuneytisins til að sjá um kynjaða fjárlagagerð. Hún var ráðin án auglýsingar og sætir það furðu að hún hafi ekki krafist þess að starfið yrði auglýst svo að aðrir gætu sótt um. Það lítur út fyrir að besti einstaklingurinn hafi fengið starfið að hennar mati. Kveikjan að þessari pælingu var frétt um að það ætti að „kynjagreina“ rannsóknarskýrsluna, án efa framkvæmt af fjármálaráðuneytinu og þar af leiðandi af Katrínu.

Í fréttinni er vísað í Ólaf Arason, ráðskonu vefhóps FÍ, sem auðvitað fagnar þessu átaki. Ég man fyrir nokkrum árum að hið sama félag gagnrýndi notkun orðsins ráðherra fyrir bæði kynin og lagði jafnvel fram tillögu til stjórnarskrárnefndar, ásamt öðrum félögum, á sínum tíma til að því yrði breytt við næstu yfirferð. Ég veit ekki af hverju félagið ákvað að hafa þennan titil en ég hefði haldið að það gæti sýnt gott fordæmi og sett kynlausari titil en ráðskona á þá einstaklinga sem eru í forsvari fyrir hópana fyrst það telur sig á annað borð hafa rétt á að gagnrýna þennan meinta karllæga titil.

Annar vinkill sem ég vil minnast á er hið undarlega val á manneskju sem á að vera í forsvari þessa fögnuðar félagsins. Eðlilegra hefði verið að talskona félagsins myndi sjá um samskipti þess utan við. Það er ekkert í fréttinni sem gefur til kynna af hverju hann henti betur fyrir utan að hann er karlmaður. Nú veit ég ekki hvort blaðamaður eða einhver innan FÍ sá um að velja hann sem talsmann félagsins í þessu tilviki en það vekur upp grunsemdir þegar einstaklingur í forsvari fyrir vefhópinn sé valinn til að gegna hlutverki talsmanns þegar það er talskona í boði.

Almennt um Feministafélag Íslands
Feministafélag Íslands virðist vera félag þar sem tilgangurinn helgar meðalið. Því virðist vera sama um hvers kyns óréttlæti sem það veldur á meðan félagar þess halda að með því náist kynjajafnrétti á endanum. Af hverju ætti ég að treysta félagi sem hefur m.a. þetta á stefnuskrá sinni?:

  • Að bæta stöðu kvenna á vinnumarkaði, útrýma kynbundnum launamun og auka hlut kvenna í stjórnun auðlinda og fjármagns.
  • Að styrkja þátttöku kvenna í opinberu lífi, fjölmiðlum og stjórnmálum.

Þetta eru atriði sem eru listuð undir helstu markmið félagsins. Engin atriði í þessum helstu markmiðum snúast sérstaklega um að bæta og styrkja hlut karla sem gefur til kynna að stefnuskráin hallast meira í átt að kvenrétti en jafnrétti. Hér eru jafnvel tillögur að endurorðun sem félagið getur notað og þar breyti ég einvörðungu því feitletraða hér að ofan. FÍ er velkomið að nota þessar tillögur.

  • Að jafna stöðu kynjanna á vinnumarkaði, útrýma kynbundnum launamun og jafna hlutfall kynja í stjórnun auðlinda og fjármagns.
  • Að koma á jafnvægi kynja í opinberu lífi, fjölmiðlum og stjórnmálum.

Nú er loksins komið eitthvað sem er talsvert nær jafnrétti en áður þótt ég myndi ekki skrifa undir án þessa að endurorða meira. Þó ég telji mig ekki vera sammála útværum skoðunum FÍ er ég samt sem áður ekki karlremba. Það eru félög eins og FÍ sem valda því að ég vil ekki kalla mig feminista og því gríp ég stundum til hugtaksins jafnréttissinni. Það hugtak getur náð yfir meira en jafnrétti kynja heldur einnig yfir baráttu margra annarra hópa sem vilja njóta sama réttar og aðrir en sem dæmi má nefna jafnrétti vegna þjóðernis, búsetu og lífsskoðana.

Miðað við það sem ég hef séð af starfsemi félagsins virðist eini tilgangur félagsins vera að stunda forsjárhyggju, eitthvað sem Vinstri Grænir eru duglegir við að gera. Einnig styrkir félagið framapot stjórnenda þess til að koma að fáránlegum málum eins og að endurnefna götur í miðbæ Reykjavíkur, ýtt áfram af fyrrverandi formanni FÍ, í stað þess að reyna að redda fjármálum borgarinnar. Einhverra hluta vegna virðist forgangsröðun sumra meðlima FÍ ekki vera á réttu róli.

Skattar

Skattar eru oft til umræðu þessa dagana, aðallega vegna skattahækkana sem munu eiga sér stað ef Steingrímur J. Sigfússon fær einhverju ráðið. Ætla ég því að grípa tækifærið og ræða aðeins um eðli skatta.

Tilgangur skatta, að mínu mati, er eftirfarandi:
1. Fjármagna viðhald á kerfi sem sér um að staðla samskipti samfélagsþegna þess til að einfalda þau og svo þau fari sanngjarnlega fram.
2. Svo hið opinbera hafi fé til þess að veita almenningi nauðsynlega grunnþjónustu. Hún takmarkast við þá þjónustu sem hver og einn þegn landsins þarf á að halda en væri alltof dýr ef hver og einn útvegar hana sjálfstætt.
3. Leysa úr deilimálum sem aðilar samfélagsins eiga við hvern annan.

Þessir liðir eiga að falla undir þá grunnhugmynd að hér sé um að ræða útgjöld fyrir vörur og þjónustu sem samfélagið í heild sinni þarf á að halda. Hver og einn liður gæti auðvitað verið nánar skilgreindur en ég ákvað að binda ekki hendur mínar við of nákvæmar skilgreiningar. Þeir sem eru vel að sér í stjórnsýslunni sjá að liðirnir eru að vísa í löggjafarvaldið, framkvæmdavaldið og dómsvaldið.

Hvert og eitt vald á samt eingöngu að ganga eins langt og er hagkvæmt fyrir samfélagið þegar lengra er litið. Löggjafarvaldið á t.d. ekki að semja lög um allt sem gæti farið fram á milli þegnanna eða stjórna öllu sem gerist í lífi þeirra. Sömuleiðis á enginn armur ríkisins að koma fram við alla á jafnræðisgrundvelli.

Til hvers er ég að nefna þetta?
Svarið er nokkuð einfalt: Skattfé er of oft notað í hluti sem hið opinbera ætti ekki að skipta sér að. Dæmi eru um að skattfé sé notað til þess að flytja fé frá einstaklingi A til félags/fyrirtækis B, hvort sem A, eða þjóðin í heild, hefur hag af því eða ekki. Sömuleiðis er skatturinn notaður til þess að stýra neyslu einstaklinga á ákveðnum vöruflokkum, oftast í þeim tilgangi að letja fólk frá því að kaupa vörur í ákveðnum vöruflokkum.

Um leið og skattur er settur á er mjög erfitt fyrir hið opinbera að afnema hann. Tel ég að ástæðan sé sú að um leið og einn skattur er afnuminn mun fólk byrja að efast um tilgang og æskileika annarra skatta. Um leið og málstaður hefur runnið sitt gildi vill alltaf svo til að einhver kemur upp á ræðupúlt og mælir með því að féð sé notað í annað en það málefni sem skatturinn var settur á fyrir og er hann þá endurskýrður. Síðan er fólk að kvarta yfir því að hópur einstaklinga mótmælir „smá aukaskatti“ og það kæmi varla á óvart ef kvartararnir sé sama fólkið og hefur hag af honum.

Sumum er alveg sama um álagningu skatts ef skatturinn lendir ekki á því sjálfu. Það virðist því miður vera ástæða þess að fólk er ekki gjarnt á að mótmæla þeim. Ef lagður yrði 1% auka tekjuskattur á þá sem hétu Jónharður væru mjög fáir sem myndu mótmæla honum. Um leið og skatturinn yrði víkkaður svo hann yrði settur á alla sem hétu Jón eða hefðu nöfn sem byrjuðu á Jón myndi ástandið vera allt annað. Afgangurinn af liðinu sem hefðu nöfn sem byrja á Jón myndu flykkjast inn og byrja að mótmæla. Almennt séð er fólki sama þar til óréttlætið lendir á því sjálfu. Óréttlæti er óréttlæti, sama á hverjum það lendir.

Áhrif skatta
Allir skattar koma öllum við þar sem hann gildir. Hver einasti skattur hefur áhrif á samfélagið í heild, hvort sem það er tilvist hans eða innheimta. Hátekjuskattur hefur t.d. áhrif á þá sem eru undir tekjumörkunum með því að letja fólk frá því að afla nóg til þess að fara yfir þau. Því er t.d. verið að refsa fólki fyrir að taka að sér meiri vinnu til þess að greiða niður skuldir. Einnig er verið að letja fólk frá því að afla meiri tekna af öðrum ástæðum, t.d. til þess að fjárfesta sem myndi annars halda efnahagnum gangandi. Sömuleiðis er algengara að fólk vinni svart svo það haldi meira af tekjum sínum vegna þess að því finnst það hafa greitt nógu mikið í skatta þá þegar.

Alþingisheimur virðist vera á öndverðri skoðun þegar kemur að fjárlögum eftir því í hvaða tilgangi skatturinn er settur. Tilgátan hjá þeim er greinilega sú að neysluskattar hafi þau áhrif að minnka neyslu vörunnar á meðan aðrir skattar hafi engin áhrif. Það virðist vera ríkjandi skoðun á Alþingi að allir skattar utan neysluskatts hafi engin áhrif á hegðun fólks. Þegar ræða á hækkun eða lækkun tekjuskatts er gert ráð fyrir því hver breytingin sé miðuð við þá upphæð sem tekjuskatturinn skilaði árið áður. Þeim virðist bara ekki detta það í hug að lækkun tekjuskatts gæti aukið þá upphæð sem skilast inn vegna hans.

Lærðu stjórnvöld af fyrri kreppu?
Þær skattahækkanir sem Steingrímur er að mæla með munu líklega auka á vandann, ef eitthvað. Efnahagurinn byggir á því að fólk treysti því að hann sé stöðugur og í gangi. Þegar kreppan skall á hér á landi, og annars staðar, á 20. öldinni var gripið til þess ráðs að ráða fólk í ýmis verk á vegum hins opinbera sem jók ráðstöfunarfé heimilanna. Fyrir þetta fé keypti fólk vörur og þjónustu sem þýddi að tekjur fyrirtækjanna jukust og í framhaldinu réðu þau fólk til starfa. Á endanum lagaðist efnahagurinn.

Í dag er staðan þannig að núna er verið að skera niður hjá hinu opinbera sem þýðir að stofnanir forðast það að ráða fólk í vinnu auk þess sem skattahækkanir eiga sér stað. Þau ættu að hafa lært af fyrri aðgerðum og aukið við sig í stað þess að draga saman. Önnur leið sem hægt væri að fara er að lækka skatta til að auka ráðstöfunarfé, aðallega tekjuskatt og fjármagnstekjuskatt, og þá um meira en 5%. Fólk gæti notað féð sem það fær aukalega til þess að greiða niður skuldir eða nota sem auka neyslufé. Í báðum tilvikum flyst fé á milli handa sem eykur væntanlega flæði fés almennt. Verðtryggingin er ekki efni þessarar greinar en mig grunar að úr henni þurfi að bæta samhliða skattalækkuninni.

Aukaskattar
Aukaskattar eru einnig slæmir af annarri ástæðu, flókin skil á sköttum. Hver einasti sérskattur mun auka flækjustig skattakerfisins til muna og því ómögulegt fyrir hinn venjulega einstakling að gera sér grein fyrir honum. Í sumum tilfellum þarf fólk að ráða aðra í vinnu til þess að telja fram skattana fyrir það og sum fyrirtæki eru með heilan her af bókurum í þeim tilgangi að standa rétt í skilum á sköttum.

Í einhverjum tilvikum eru til heilu bækurnar um það hvernig eigi að standa í skilum á einum flokki skatta og nefni ég þá sérstaklega virðisaukaskattinn. Það kemur varla á óvart því það eru ótal undantekningar á því hvort eitthvað teljist til virðisaukaskattar eða ekki. Ef eitthvað telst til virðisaukaskatts eykst flækjustigið enn þá meira þar sem þá þarf að ákvarða í hvaða virðisaukaskattsþrep viðskiptin falla undir.

Einfaldara skattkerfi
Eftir að hafa heyrt allt þetta, hvernig er hægt að einfalda skattkerfið? Svarið er eins einfalt og lausnin: Einfaldari skattar. Hugmyndin er sú að bara fáeinir skattar væru í gildi og hver þeirra væri upp á flata prósentu. Ef undantekningar eru nauðsynlegar eða eðlilegar, hafa þær fáar og einfaldar. Hvernig myndi þér lítast á það að greiða x% í tekjuskatt og ekkert meira. Það tæki væntanlega bara nokkrar mínútur á ári að klára skattframtalið. Skattkerfið yrði það einfalt að hægt yrði að spara stórar fjárhæðir á ári sem færi annars í að halda utan um það flókna kerfi sem er við lýði.